Stwierdzenie, że gruźlica stanowi niezwykle niebezpieczną chorobę układu oddechowego nie jest przesadą. Infekcja prątkami gruźlicy to początek szeregu niebezpiecznych zmian w obrębie płuc, co ma niewątpliwie duży wpływ na zdrowie pacjenta. Jak gruźlica zmienia stan i funkcjonalność płuc? Czy mimo upływu lat gruźlica jest nadal niebezpieczną chorobą?
Przyczyny i postaci gruźlicy
Gruźlica jest chorobą zakaźną, która stanowi następstwo infekcji organizmu prątkami gruźlicy (zwane również prątkami Kocha). Do zakażenia głównie drogą kropelkową, a samo schorzenie występuje w dwóch formach:
• gruźlica płucna
• gruźlica pozapłucna (zaledwie 10% odnotowywanych przypadków), która dotyczy innych sfer ludzkiego organizmu np. opłucna, układ kostny, narządy moczowo-płciowe, połączenia stawowe, czy węzły chłonne
Gruźlicę można też podzielić ze względu na fazę rozwoju zakażenia:
• pierwotna – wskutek pierwszego kontaktu z prątkami Kocha, co prowadzi do ataku układu oddechowego
• popierwotna (wtórna) – efekt ponownej aktywacji utajonego zakażenia pierwotnego prątkiem gruźlicy, co jest wynikiem pojawienia się czynników ryzyka np. cukrzycy, problemów z odpornością, czy leczenia immunosupresyjnego
Jakie są objawy gruźlicy?
Maksymalnie 3% chorych na gruźlicę ma do czynienia z pełnoobjawową chorobą. W innych przypadkach infekcja prątkami Kocha zostanie utajona przez sprawnie działający układ odpornościowy. Szacuje się, że około 10% chorych jest narażonych na reaktywację zakażenia i pojawienie się gruźlicy wtórnej.
Zakażenie prątkami gruźlicy rozwija się w obrębie płuc. To właśnie w pęcherzykach płucnych następuje namnażanie się chorobotwórczych patogenów, które prowadzą do stanu zapalnego i występowania szeregu niedogodności. Długotrwałe utrzymywanie się aktywnego procesu zapalnego sprawia, że w obrębie płuc dochodzi do powstawania ziarnin gruźliczych (tzw. gruzełka). Następstwem tego jest rozwój procesów martwiczych, które powodują trwałe uszkodzenie i stopniową degradację tkanki płucnej.
Dlatego też badanie obrazowe płuc gruźlików daje łatwo zauważalne zmiany. Oprócz charakterystycznych gruźliczych nacieków widoczna jest tkanka ziarninowa lub jej ostateczna forma, czyli całkowicie martwa tkanka dróg oddechowych. Tego typu zmiany płuc powodują zaburzenia dotyczące funkcjonalności i struktury.
Najczęstsze objawy gruźlicy
• Krwioplucie
• Ataki duszności
• Ból w klatce piersiowej
• Długotrwale utrzymujący się kaszel
• Uciążliwe odkrztuszanie nadmiernie zalegającej wydzieliny (ropna, śluzowa lub z domieszką krwi)
• Ogólne pogorszenie stanu chorego m.in. brak apetytu, gorączka, spadek masy ciała, chroniczne zmęczenie, nadmierna potliwość w porze wieczornej
Czy gruźlica jest nadal niebezpieczna?
Od 1921 roku, kiedy to pierwszy raz na świecie pojawiła się szczepionka przeciwko gruźlicy, po dziś dzień zaszczepiono ponad 3 miliardy osób. Szczepienie antygruźlicze stanowi jeden z głównych punktów polskiego kalendarza szczepień i wykonuje się je u noworodków w pierwszej dobie po urodzeniu – dzięki temu układ odpornościowy dzieci zyskuje dostateczną ochronę przed niebezpiecznymi prątkami Kocha.
Gruźlica nie powinna być jednak bagatelizowana, a samo szczepienie w wieku dziecięcym może okazać się niewystarczające. Szczególnie narażeni na infekcję prątkami Kocha są ludzie o osłabionej odporności (np. zakażeni wirusem HIV). Oprócz tego warto pamiętać, że gruźlica jest chorobą, która może rozwijać się w sposób utajony i po latach zaatakować organizm. W popierwotnej postaci choroby istnieje bowiem szansa zakażenia ich sfer ciała. Dlatego też należy regularnie wykonywać badania diagnostyczne układu oddechowego, a wszelkie niepokojące objawy trzeba zgłaszać i konsultować z odpowiednimi specjalistami.
Bibliografia:
1. Zielonka TM. „Epidemiologia gruźlicy w Polsce – implikacje w praktyce lekarza rodzinnego.” Forum Medycyny Rodzinnej 2016, 10(1): 25-33.
2. Garg SK., et al. „Diagnosis of tuberculosis: available, technologies, limitations, and possibilities.” Journal of clinical laboratory analysis 2003, 17(5): 155-163.
3. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/gruzlica/
