Gimnastyka oddechowa jest częstym elementem rehabilitacji osób z chorobami pulmonologicznymi. Niemniej jednak ćwiczenia oddziałujące na płuca i mięśnie oddechowe znajdują zastosowanie też w leczeniu wielu innych chorób. Jakie są wskazania do ćwiczeń oddechowych? Jakie korzyści można dzięki nim uzyskać?
Ćwiczenia oddechowe – główne założenia
Rola prawidłowego oddychania nie ogranicza się wyłącznie do sportu, w którym zawodnicy dzięki umiejętnej kontroli oddechu mogą w maksymalnym stopniu wykorzystać własną sprawność fizyczną. Właściwa praca płuc i pozostałych części układu oddechowego gwarantuje optymalny dostęp do tlenu i zapewnia odpowiednią wymianę gazową w organizmie. Przepływające powietrze umożliwia m.in. natlenowanie i dożywienie tkanek, redukcję nadmiernego napięcia psychofizycznego, wzmocnienie siły czy usuwanie rozmaitych patogenów i zanieczyszczeń. Podstawowym zadaniem ćwiczeń oddechowych jest nauka wzoru oddechowego i wykorzystywanie go w różnych pozycjach ciała. Wykonywanie ćwiczeń obejmuje takie kwestie jak:
- częstotliwość i miarowość oddechowa
- umiejętności oddychania przez nos i usta
- prawidłowy stosunek wdechu do wydechu
- siłę i wytrzymałość głównych i pomocniczych mięśni oddechowych
- tor oddechu oraz właściwa i symetryczna ruchomość klatki piersiowej
- nauka dodatkowych umiejętności oddechowych np. wymuszonego wydechu
Wskazania do ćwiczeń oddechowych
Najczęściej stanowią element rehabilitacji i leczenia osób z chorobami pulmonologicznymi. Ćwiczenia oddechowe są wykonywane zarówno przez astmatyków z różnorodnymi alergiami (np. katar sienny), jak i pacjentów ze śródmiąższowymi chorobami płuc (np. POChP) czy problemami uwarunkowanymi wieloletnią aktywnością zawodową (np. beryloza, pylica płuc). Gimnastyka oddechowa jest również polecana osobom z problemami onkologicznymi i cierpiącym z powodu chorób rzadkich (np. mukowiscydoza).
Wykonywanie ćwiczeń oddechowych sprawdzi się także w przypadkach:
- nadmiernego stresu, problemów emocjonalnych
- schorzeniach o podłożu neurologicznym np. udary mózgu
- pacjentów przed i pooperacyjnych jako forma profilaktyki
- rehabilitacji wad postawy ciała np. kurza klatka piersiowa, skolioza
Korzyści z wykonywania ćwiczeń poprawiających pracę płuc
Skorygowanie wzoru oddechowego gwarantuje organizmowi lepsze warunki do funkcjonowania. Dzięki ćwiczeniom następuje usprawnione usuwanie zalegającej wydzieliny. Oczyszczone drogi oddechowe pozwalają regularnej pracy z oddychaniem skuteczniej rozwijać objętość płuc oraz umożliwiają większą poprawę ogólnego poziomu wydolności. Gimnastyka oddechowa jest pomocna w kontrolowaniu astmy i rozedmy płuc, sprawdza się także jako forma leczenia i profilaktyka niedodmy, ogranicza progresję zmian zapalnych w obrębie opłucnej.
Wykonywanie ćwiczeń poprawiających pracę płuc – wskazówki
Wykonując ćwiczenia oddechowe, warto pamiętać o poniższych rzeczach:
- Korekcja wzoru oddechowego polega na próbie odwzorowania najskuteczniejszego schematu oddychania. W tym celu poleca się m.in. zmianę tempa rytmu oddechowego, naukę oddychania torem przeponowym.
- Ćwiczenia skoncentrowane na wykonywaniu pogłębionych wdechów i wydechów są kluczowe dla poprawy parametrów płuc.
- Bardzo dobrym dodatkiem do ćwiczeń oddechowych są butelki z wodą – wydech do butelki z wodą mineralną będzie wartościowy dla usuwania nagromadzonej wydzieliny.
- Aktywność oddechowa może być realizowana w różnych pozycjach ciała i przy zaangażowaniu wszystkich torów oddychania.
- W celu większego zaangażowania mięśni odpowiedzialnych za oddychanie (m.in. brzucha, międzyżebrowe) można wykorzystać dodatkowe akcesoria do ćwiczeń np. elastyczne gumy i taśmy, hantle, piłkę gimnastyczną czy ekspander.
- Długie, angażujące i regularne spacery stanowią formę ćwiczeń oddechowych.
Bibliografia:
- Górecka D., et al. „Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące rozpoznawania i leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).” Advances in Respiratory Medicine 2012, 80(3): 220-254.
- Rutkowski R., et al. „Wybrane zagadnienia rehabilitacji oddechowej.” Fizjoterapia Polska 2009, 1(4): 21-30.
- https://fizjoplaner.pl/rodzaje-cwiczen-w-fizjoterapii.html
- https://www.mp.pl/pacjent/rehabilitacja/fizjoterapia/fizjoterapia-ukladu-oddechowego/121760,cwiczenia-oddechowe
