Opłucna stanowi cienką błonę otaczającą płuca, która ma za zadanie ułatwić im ruch podczas procesu oddychania. W budowie opłucnej wyróżnia się dwie blaszki rozdzielone przestrzenią nazywaną jamą opłucnową. Najczęściej spotykanym problemem w obrębie opłucnej jest jej stan zapalny – co może go spowodować i w jaki sposób się objawia? Jak wygląda proces leczenia zapalenia opłucnej?
Czym jest zapalenie opłucnej i jakie są jego przyczyny?
Problem zamian zapalnych opłucnej polega na zwiększeniu ilości płynu znajdującego się w jamie opłucnowej. Zbyt duża objętość tego płynu jest istotnym sygnałem rozwoju stanu zapalnego, który może mieć dwojaki charakter:
- Suchy, który może ulec samowchłonięciu.
- Wysiękowy charakteryzujący się dużą objętością płynu, który może mieć cechy krwotoczne, ropne lub surowicze.
Zapalenie opłucnej to w zdecydowanej większości następstwo innych chorób. Zazwyczaj zmiany zapalne opłucnej stanowią rezultat zaawansowanego i źle leczonego zapalenia płuc o podłożu bakteryjnym. Oprócz tego częstymi przyczynami nadmiernego gromadzenia się płynu w jamie opłucnowej są m.in. gruźlica, choroby nowotworowe, niektóre schorzenia układowe typu RZS czy toczeń rumieniowaty układowy, inne choroby dotyczące rejonu klatki piersiowej np. zatorowość płucna oraz stany po przebytych zabiegach torakochirurgicznych.
Jakie są objawy zapalenia opłucnej?
Symptomy wskazujące na obecność zmian zapalnych opłucnej nie należą do charakterystycznych, co oznacza, że chorobę należy różnicować z szeregiem innych schorzeń układu oddechowego. W pierwszych etapach zmian zapalnych dominującym objawem jest suchy i napadowy kaszel, któremu towarzyszą dolegliwości bólowe.
Ból towarzyszy też chorym w trakcie oddychania – jeżeli uczucie bólu jest niestałe, to prawdopodobnie w jamie opłucnowej doszło do rozwoju wysięku. Ból jest przeważnie odczuwany w klatce piersiowej i niejednokrotnie może promieniować do barku lub brzucha – najczęściej następuje w szczytowej fazie wdechu. W przypadku wysiękowego zapalenia opłucnej częstym problemem są duszności. Podczas osłuchu pacjenta lekarz przeważnie słyszy tarcie opłucnowe.
Innymi współtowarzyszącymi objawami są typowe symptomy infekcji m.in. osłabienie, uczucie rozbicia, wysoka gorączka, ograniczona ruchomość klatki piersiowej czy spłycony oddech.
Leczenie zapalenia opłucnej
Z uwagi na fakt, że obraz kliniczny pacjenta może wskazywać na inne infekcje dróg oddechowych, niezbędne jest wykonanie dokładnej diagnostyki. Oprócz osłuchu przy pomocy stetoskopu poleca się wykonać badania obrazowe (RTG, USG czy TK klatki piersiowej) czy też biopsję opłucnej. Jeżeli przyczyna zmian stanu zapalnego nie jest znana, to poleca się pobrać plwocinę oddechową do wykonania posiewu.
Leczenie zapalenia opłucnej jest w głównej mierze ukierunkowane na przeciwdziałaniu chorobie podstawowej. Oznacza to, że jeżeli problem tkwi w bakteryjnym zapaleniu płuc, to lekarz zaleca stosowanie odpowiedniego antybiotyku. Gdy przyczyną jest gruźlica, to wykorzystuje się leki przeciwprątkowe. W przypadku wysiękowego zapalenia opłucnej niezbędne jest jak najszybsze rozpoczęcie antybiotykoterapii lub leczenia przy pomocy przeciwzapalnych glikokortykosteroidów. Objawowe leczenie zmian zapalnych opłucnej polega na podawaniu leków ograniczających kaszel oraz fizjoterapii polegającej m.in. na wykonywaniu ćwiczeń oddechowych, nauce oddychania torem piersiowym i przeponowym oraz drenażu klatki piersiowej.
Rokowania pacjenta są w głównej mierze uzależnione od choroby podstawowej – największe niebezpieczeństwo zapalenia opłucnej jest związane nowotworami.
Bibliografia:
- Krenka R., Korczyński P. „Infekcyjne choroby opłucnej – wysięk parapneumoniczny, ropniak i gruźlicze wysiękowe zapalenie opłucnej.” International Review of Allergology and Clinical Immunology in Family Medicine 2013, 19(2): 149-157.
- Krenka R., Korczyński P. „Postępowanie diagnostyczne i tereapeutyczne w gruźliczym wysiękowym zapaleniu opłucnej.” International Review of Allergology and Clinical Immunology in Family Medicine 2012, 18(3): 148-155.
- Piasecka K., et al. „Nawracające zapalenie opłucnej jako wiodący objaw rodzinnej gorączki śródziemnomorskiej.” Pediatria Polska 2012, 87(3): 311-313.
- Strzelak A., Jaworska J. „Zapalenie płuc powikłane zapaleniem opłucnej.” Pediatria po Dyplomie 2012, 16(5): 62-74.
